نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نصراله امامی ¹
• نعیم مراونه ²

¹ استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

² دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

یکی از مفاهیم نقد نو- که ریشه در تفکّرات باستانی و اساطیری بشر دارد- تقابل­های دوگانه است که اساس تفکّر فلسفی- علمی مغرب­زمین را تشکیل می­دهد. این اصطلاح از مفاهیم بنیادین ساختارگرایان و در رأس آن­ها فردینان دو سوسور است. طرح مسأله­ی تقابل و نشان­دادن روابط متقابل در متون، علاوه برمعرّفی ساختار، می­تواند متضمن فوایدی چون درک معانی متون، بر اساس همین تقابل­ها وقرینه­سازی­ها باشد. برهمین­اساس، قصاید خاقانی، بررسی شده و این دریافت حاصل­گردیده­است که تقابل، یکی از ویژگی­های سبکی خاقانی و از مهمترین ابزارهای مضمون­سازی اوست. نگارندگان، با مطالعه­ی 400 بیت و بررسی تقابل­های موجود، دریافته­اند که در این 400 نمونه، 185 بیت دارای تقابل­اند و با دسته­بندی آن­ها به نتایج زیر رسیده­اند: انواع تقابل­ها درشعرخاقانی؛ تقابل­های لفظی یا واژگانی 89 مورد، تقابل­های تلمیحی 34 مورد، تقابل­های مفهومی30 مورد، تقابل­های دستوری12 مورد، تقابل­های عددی11 مورد و تقابل­های حروفی 6 مورد 1. توجّه به این نکته می­تواند در گشودن گره­های ناگشوده و در یافتن دشواری­های سخن سراینده­ی شروانی، سودمند واقع­ شود. دراین­مقاله­، ابتدا نظری­اجمالی­به ساختگرایی­و ساختگرایان به ویژه فردینان دو سوسور شده و سپس تقابل­های موجود در شعر خاقانی مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

• ساختگرایی
• فردینان دو سوسور
• تقابل
• خاقانی