یکی از مفاهیم نقد نو- که ریشه در تفکّرات باستانی و اساطیری بشر دارد- تقابلهای دوگانه است که اساس تفکّر فلسفی- علمی مغربزمین را تشکیل میدهد. این اصطلاح از مفاهیم بنیادین ساختارگرایان و در رأس آنها فردینان دو سوسور است. طرح مسألهی تقابل و نشاندادن روابط متقابل در متون، علاوه برمعرّفی ساختار، میتواند متضمن فوایدی چون درک معانی متون، بر اساس همین تقابلها وقرینهسازیها باشد. برهمیناساس، قصاید خاقانی، بررسی شده و این دریافت حاصلگردیدهاست که تقابل، یکی از ویژگیهای سبکی خاقانی و از مهمترین ابزارهای مضمونسازی اوست. نگارندگان، با مطالعهی 400 بیت و بررسی تقابلهای موجود، دریافتهاند که در این 400 نمونه، 185 بیت دارای تقابلاند و با دستهبندی آنها به نتایج زیر رسیدهاند: انواع تقابلها درشعرخاقانی؛ تقابلهای لفظی یا واژگانی 89 مورد، تقابلهای تلمیحی 34 مورد، تقابلهای مفهومی30 مورد، تقابلهای دستوری12 مورد، تقابلهای عددی11 مورد و تقابلهای حروفی 6 مورد 1. توجّه به این نکته میتواند در گشودن گرههای ناگشوده و در یافتن دشواریهای سخن سرایندهی شروانی، سودمند واقع شود. دراینمقاله، ابتدا نظریاجمالیبه ساختگراییو ساختگرایان به ویژه فردینان دو سوسور شده و سپس تقابلهای موجود در شعر خاقانی مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است.
)