نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مختار ابراهیمی

استادیار گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

رولان بارت، منتقد فرانسوی (1980 – 1915) در آثار ادبی – انتقادی خود به ویژه در کتاب لذت متن چشم‌انداز تازه ­ای بر نقد متون باز کرده است. او بر این باور است که متن می­ تواند مخاطب را همچون مؤلفی دیگر در سرخوشی­ های مستانه­ ی خود غرق سازد. در این پژوهش تلاش شده است که دیدگاه لذت متن بارت را به چند مرحله بخش کرده و آن‌گاه برای هر مرحله، نمونه ­هایی از غزل حافظ تحلیل گردد. آن‌چه‌که در این پژوهش پرسش اصلی بوده، این است که حافظ چرا و چگونه توانسته به زبانی چندبُعدی دست یابد که با خوانش­های گوناگون مخاطبان، معانی عمیق­تری از آن متولد گردد. بر این بنیاد می­توان گفت حافظ با علاق ه­های لفظی و معنایی و اشاره‌های تلمیحی که در متن (بیت) به کار گرفته و بستارمتن را برای تأویل­های دایمی مخاطب باز نگه داشته است. یکی از شگردهای بلاغی حافظ که سبب بازماندن بستار غزل او شده است تفاوت معنایی ژرفی است که میان ظاهر و باطن غزل او پدیدار می­شود. این ظاهر و باطن را می­توان به بودن (ایستایی) و شدن (پویایی) متن تعبیر کرد. حاصل حرکت از بودن به سوی شدن سرخوشی شاعرانه ­ای‌ست که حافظ در غزل خود پنهان کرده است.
 

کلیدواژه‌ها

• واژه­ های کلیدی: رولان بارت
• لذت متن
• کیف و سرخوشی
• حافظ