نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سیدمهدی دادرس

عضو هیأت علمی دانشگاه ارومیه، گروه زبان و ادبیات فارسی، استادیار

چکیده

مقالۀ حاضر به بررسی پیوند زبانیِ متون دریِ جنوبی با گویش‌های امروزینِ خوزستان می‌پردازد. منظور از متون جنوبی، متن‌هایی است که به خط عربی‌ـ‌فارسی (قرآن قدس) یا به خط عبری، در حوزۀ جنوبیِ زبان فارسی، از خوزستان تا سیستان، تا پایان قرن ششم هجری قمری نگاشته شده-اند. مقایسۀ متون خراسانی و این متون نشان می‌دهد که دستۀ اخیر از نظر رده‌شناختی، قرابت بیشتری با فارسی میانه دارند و برخی از ویژگی‌های صرفی، آوایی و واژگانیِ متون پهلوی در آن-ها به جا مانده است. نظر به این که برخی از نوشته‌های فارسی‌ـ‌یهودیِ کهن، یعنی نمایندگان اصلیِ دریِ جنوبی، در خوزستان تحریر شده‌اند، بررسی خویشاوندی آن‌ها با گویش‌های امروزینِ این ناحیه، می‌تواند روشنگرِ وضعیتِ گویشیِ خوزستان در عصر نگارشِ این متون باشد. شواهدی که نگارندۀ مقاله از گویش‌های شوشتری، دزفولی، بختیاری و لری فیلی، گردآوری و ریشه‌یابی کرده، از طرفی مؤید وجود گونۀ جنوبیِ فارسی نو، و از سوی دیگر، گواه اصالت جغرافیاییِ متونِ جنوبی است.

کلیدواژه‌ها

• دریِ جنوبی
• گویش شناسی
• قرآن قدس
• فارسی ـ یهودیِ کهن
• خوزستان