نام‌شناسی یکی از شاخه‌های زبان‌شناسی است که به تحلیل و بررسی جنبه‌های صوری و معنایی نام‌های خاص می‌پردازد. با توجه به کاربرد نام‌های خاص در علوم مختلف، نام‌شناسی به‌عنوان دانشی میان‌رشته‌ای در حوزه‌های مختلفی چون فلسفه، حقوق، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، مردم‌شناسی، تاریخ، باستان‌شناسی و... به کار گرفته میشود. یکی از زمینه‌های به‌کارگیری نام‌شناسی، نقد ادبی و به‌ویژه نقد ادبیات داستانی است. نام هریک از شخصیت‌های داستانی می‌تواند دلالت‌های معنایی متعددی داشته باشد و بخش مهمی از خلق شخصیت را بر عهده بگیرد؛ به همین دلیل نویسندگان حرفه‌ای، نام شخصیت‌های داستانی خود را هدفمند انتخاب می‌کنند و برای هر گزینشی، دلایل و براهینی دارند. نام‌شناسی با مطالعة چرایی و چگونگی نام‌گذاری شخصیت‌های داستانی راه را برای فهم بهتر داستان و آشنایی با جهان‌بینی نویسندة آن هموار می‌سازد. رمان همسایه‌ها یکی از بهترین نمونه‌ها برای کاربستِ نام‌شناسی شخصیت‌ها‌ست. احمد محمود در این اثر تلاش کرده است تا با انتخاب هدفمند نام‌ها، جهان‌بینی و نگرش خاص خود را به مخاطب القا کند. در نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به بررسی رمان همسایه‌ها از منظر نام‌شناسی شخصیت‌های آن پرداخته‌ایم. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که وضعیت اقتصادی، هنجارهای اجتماعی، نزدیکی به منابع قدرت، دین و مذهب و ایدئولوژی پنج عنصر بنیادین در انتخاب نام شخصیت‌های رمان همسایه‌هاست.
)