نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
2 استاد بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
3 دانشیار بخش فرهنگ و زبان ایران باستان دانشگاه شیراز
چکیده
هوم ایرانی یا سومهی هندی یکی از اسطورههای مشترک هند و ایرانی است. هوم در باورهای ایرانی هم به صورت خدا و هم به صورت گیاه نمود یافته است؛ اما در روایتهای هندی بیشتر به صورت نوشابهی سکرآور و مورد علاقهی ایندرا شناخته میشود. هوم همچنین با آیینهایی مرتبط است که نتیجهی آن اعطا یا پدید آمدن فرزندانی نامدار است و روایتهایی اسطورهای از این آیینها در هند و ایران دیده میشود؛ اما در شاهنامه و روایتی از یشتها هوم به عابد یا نیکنامی تبدیل شده که افراسیاب را به بند میکشد. با بررسی دقیقتر خدای هوم در ایران و همچنین بررسی تطبیقی₋تحلیلی خویشکاری فرزندانی که در اساطیر هند و ایران از آیین هوم حاصل میشوند میتوان به این نتیجه دست یافت که هوم در روایتهای کهن هند و ایرانی خدایی چند وجهی بوده است که با بیمرگی، روحانیت و خدایان «به بند کشنده» ارتباط دارد. هوم عابد در شاهنامه بازماندهی دو کارکرد آخر این خدا در روایتهای کهن هند و ایرانی است.
کلیدواژهها