سبک‌پژوهی و مطالعات گونه‌های ادبی
سایه‌روشن‌های ناتورالیسم اجتماعی در برخی از اشعار «هوای تازه» از احمد شاملو
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
2 دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
ناتورالیسم مکتبی ادبی است که باتوجّه‌‌به زمینه‌های علمی، اجتماعی، فلسفی و شرایط حاکم بر قرن 19 ظهور یافت. مشخّصه‌ی اصلی این مکتب، واقع‌گرایی زیاد و هدف آن توصیف و تحلیل دقیق زندگی و انسان بود اما دور شدن انسان از اصول انسانی و اخلاقی بر اثر شرایط ناگوار سیاسی – اجتماعی، این مکتب را به ناامیدی، جبرگرایی، بدبینی و یأس سوق داد که نمودهای آن در آثار ادبی دیده می‌شود. هدف این مطالعه این است که برخی نمودهای مکتب ادبی ناتورالیسم را که تحت‌تأثیر وقایع سیاسی-اجتماعی معاصر در برخی از اشعار هوای تازه پدید آمده‌اند، بررسی کند. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و محقّقان پس از استخراج داده‌ها از اشعار شاملو، آن‌ها را مطابق با موضوع و هدف پژوهش تحلیل کرده‌اند. ابتدا به توضیح ناتورالیسم، ماهیّت سیاسی–اجتماعی ادبیّات معاصر و شعر شاملو و تأثیرپذیری این نوع شعر از وقایع سیاسی–اجتماعی پرداخته شد، سپس دفتر هوای تازه، به‌اختصار معرّفی و برخی از اشعار آن باتوجّه‌‌به موضوع مقاله بررسی شد. تحت‌تأثیر وقایع سیاسی–اجتماعی به‌ویژه کودتای 28 مرداد 1332 و تجربیات شاعر در پیوند با این متغیّرها، مشخّصه‌های «واقع‌گرایی اجتماعی مفرط، بدبینی و یأس، و جبرگرایی سیاسی-اجتماعی» در تعدادی از اشعار هوای تازه دیده می‌شود که از منظر ناتورالیسم قابلِ‌مطالعه است. این ویژگی‌ها که به دلیل تأثیرپذیری عمیق شاعر از تحوّلات اجتماعی-سیاسی در شعر او ظاهر شده‌‌اند ابعاد متعهّدانه، انتقادی، اصلاحی و افشاگرانه‌ی شعر او را در ارتباط با جامعه هویدا می‌کنند و شعر او را به مرتبه‌ی ناتورالیسم اجتماعی (فراتر از رئالیسم: واقع‌نمایی و عینیت‌گرایی بی‌طرفانه) ارتقا می‌دهند.
کلیدواژه‌ها
)