سبک‌پژوهی و مطالعات گونه‌های ادبی
طنز سیاه( مکانیزم دفاعی روانی شوخ‌طبعی) در کتاب نفثه‌المصدور
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی؛ کرمانشاه
2 سرپرست معاونت برنامه‌ریزی و امور سرمایه گذاری صندوق رفاه دانشجویان کشور
3 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی؛ دانشگاه رازی؛ کرمانشاه
چکیده
مکانیزم‌های دفاعی روانی پاد‌های حمایتی هستند که در هنگام آشفتگی‌های درونی به اشکال گوناگون رفتاری، فکری و گفتاری در انسان نمود می‌یابند و به این ترتیب ضمن کاهش فشارهای عصبی، به بازگشت تعادل روانی به افراد کمک می‌کنند؛ در این بین مکانیسم دفاعی شادکامی یا شوخ طبعی از جمله مکانیسم‌های دفاعی روانی است که نمود گفتاری آن بیش از هر چیز در قالب گونه‌ای از طنز به نام «طنز سیاه» نمود می‌یابد که در آن به سبب شدت بروز وقایع تلخ و دردناک، ذهن، زبان و گفتار فرد به شکل ناخودآگاه ساختار گفتاری طنز را برای بیان مفاهیم به کار می‌گیرد؛ در این بین کتاب نفثه‌المصدور زیدری نسوی از جمله آثار نثر شاخص دوره‌ی مغول است که با وجود دلالت بر مفاهیمی تلخ و وحشتناکی چون قتل، کشتار تجاوز، ناامنی و... رگه‌های فراوانی از گفتار طنزآمیز در ساختار بلاغی و زبانی آن دیده می‌شود که همین امر این فرضیه را مطرح می‌کند که شیوۀ روایی این اثر با مبانی و تعاریف طنز سیاه هم‌خوانی داشته باشد؛ به همین سبب در این مقاله که به روش تحلیلی- تطبیقی است، کوشش شده است که با استفاده از شواهد گوناگون از کتاب نفثه‌المصدور، ساختار زبانی و بلاغی آن بر اساس مبانی نظری طنز سیاه واکاوی و تحلیل شود. یافته‌های این پژوهش بیان کنندۀ این امر است که شیوۀ روایی کتاب نفثه‌المصدور دارای رویکردی از طنز سیاه است که با استفاده از مؤلفه‌هایی چون: استعاره، کنایه، تشبیه، اغراق، تضاد، جتاس و هجو که همگی دارای رگه‌هایی از طنز هستند؛ شکل گرفته است.
کلیدواژه‌ها
)